Δυσλειτουργία ευσταχιανής σάλπιγγας

Η ευσταχιανή σάλπιγγα είναι πολύ σημαντική ως ανατομικό στοιχείο του μέσου ωτός γιατι:

• Το οστέινο τμήμα της επικοινωνεί με το κοίλο του τυμπάνου με το τυμπανικό στόμιο της ευσταχιανής σάλπιγγας το οποίο βρίσκεται στο πρόσθιο τοιχωμά του. Το χόνδρινο τμήμα της εκβάλλει στο πλάγιο τοίχωμα του ρινοφάρυγγα.
• Καλύπτεται απο αναπνευστικού τύπου κροσσωτό βλεννογόνο, ενώνει το ρινοφάρυγγα με το κοίλο του τυμπάνου και επιτρέπει τον αερισμό των χώρων του κροταφικού οστού. Ο αυλός της ανοίγει κατά την κατάποση.
• Δυσλειτουργία με απόφραξη της ευσταχιανής σάλπιγγας ευθύνεται για την εκκριτική ωτίτιδα, ατελεκτασία και θύλακες εισρόφησης της τυμπανικής μεμβράνης καθώς και για την αποτυχία ωτοχειρουργικών επεμβάσεων.
• Το σύνδρομο της χαίνουσας ευσταχιανής σάλπιγγας οφείλεται σε δυσλειτουργία του βαλβιδικού μηχανισμού της σάλπιγγας στο χόνδρινο τμήμα της.
•  Ο σημαντικότερος ρόλος της ευσταχιανής σάλπιγγας είναι η παροχή προστασίας στο τύμπανο.

                                        Το όνομά της το πήρε από τον ιταλό γιατρό Ευστάχιο, ο οποίος την ανακάλυψε κατά τον 16ο αιώνα.

 Εάν η ευσταχιανή «βαλβίδα» δεν ανοίγει κανονικά, τότε ο χώρος του μέσου αυτιού απομονώνεται και αυτό μπορεί να επιφέρει διάφορα συμπτώματα. Τα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν σε παθολογικές καταστάσεις της ευσταχιανούς σάλπιγγας είναι:

• Αίσθημα πίεσης, σύντομα επεισόδια ωταλγίας.
• Μεταβαλλόμενη βαρηκοϊα αγωγιμότητας.
• Εμβοές.
• Πονόλαιμος.
• Ρινική συμφόρηση.
• Ρινική καταρροή.
• Βήχας.

Βασικός ρόλος της ευσταχιανούς σάλπιγγας είναι η παροχή προστασίας του τυμπάνου απο τις μεταβολές των πιέσεων επιτρέπωντας την διέλευση του αέρα στο μέσο αυτί κατά τη διάρκεια του χασμουριτού, της κατάποσης και του φυσήματος της μύτης. Σε περίπτωση απόφραξης και δυσλειτουργίας της ευσταχιανής σάλπιγγας η εξισσορόπηση των πιέσεων δεν μπορεί να επιτευχθεί.

Τα αίτια που μπορούν να οδηγήσουν στην απόφραξη και στην δυσλειτουργία της ευσταχιανής σάλπιγγας είναι:

• Υπερτροφία ρινικών κόγχων
• Καλοήθης ή κακοήθης εξεργασίες στον ρινοφάρυγγα
• Υπερτροφία αδενοειδών εκβλαστήσεων
• Σκολίωση ρινικού διαφράγματος
• Ρινίτιδα 

Μερικοί άνθρωποι έχουν εκ γενετής την ικανότητα της εκούσιας συστολής των συγκεκριμένων μυών. Όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο, αυτά τα άτομα ακούν τη φωνή τους δυνατότερα. Το εκούσιο άνοιγμα της σάλπιγγας θεωρείται μεγάλο πλεονέκτημα στις καταστάσεις οι οποίες προκαλούν απότομες αλλαγές στην πίεση, όπως γίνεται σε αεροπορικές πτήσεις ή σε ψηλά κτίρια. Επιπλέον ρύθμιση της πίεσης γίνεται με ένα μικρό άνοιγμα του σαγονιού. Επίσης η σάλπιγγα ανοίγει αν κάποιος κλείσει το στόμα και τη μύτη του και προσπαθήσει να φυσήξει. Στην συγκεκριμένη περίπτωση συνήθως ακούγεται ένας σιγανός ήχος και δημιουργείται η αίσθηση ότι ο αέρας περνά μέσα από την σάλπιγγα.

Γιατί αισθάνομαι το αυτί μου βαρύ μερικές φορές;

Το χαρακτηριστικό « αίσθημα πίεσης» όπως αναφέραμε και παραπάνω ανήκει στα συμπτώματα που μπορούν να προκληθούν σε απόφραξη ή δυσλειτουργία της ευσταχιανούς σάλπιγγας.

Πολλές φορές οι ασθενείς το περιγράφουν ως «βαρύ αυτί», ως μια  αίσθηση βουλωμένου αυτιού.

Πρέπει να ελέγχουμε ότι δεν υπάρχει κερί στο αυτί ή άλλοι παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν τα συμπτώματα πληρότητας ωτός ή την αίσθηση του υγρού.
Στους περισσότερους αυτά τα συμπτώματα παρουσιάζονται λόγω της αδυναμίας της εύκολης εξίσωρρόπησης της  πίεσης στα αυτιά (ή την δυσλειτουργία της ευσταχιανής σάλπιγγας) ή την απόφραξη στην ευσταχιανή βαλβίδα.

Γιατί δημιουργείται το αίσθημα πληρότητας αυτιού (και αν είναι αρκετά σοβαρή η περίπτωση, μπορεί να οδηγήσει σε επίμονο πόνο στο αυτί; 

Επειδή υπάρχει μια διαφορά πίεσης μεταξύ της πίεσης του αέρα στο μέσο ους και της εξωτερικής πίεσης κατά μήκος του τυμπάνου. Όταν υπάρχει η διαφορά πίεσης, το τύμπανο είτε διογκώνεται προς τα έξω (θετική πίεση), είτε διογκώνεται προς τα μέσα (αρνητική πίεση). Όταν γενικότερα το τύμπανο διογκώνεται προς τα μέσα ή προς τα έξω, δημιουργείται μια αίσθηση πληρότητας.

Το τύμπανο διογκώνεται προς τα μέσα όταν η εξωτερική πίεση είναι μεγαλύτερη από την πίεση στον χώρο του μέσου ωτός (αυτό συνήθως γίνεται όταν ένα αεροπλάνο προσγειώνεται ή όταν βουτάτε βαθιά μέσα σε νερό). Η διόγκωση του τυμπανικού υμένα προκαλεί σε ένα άτομο την αίσθηση πίεσης στο αυτί. Εάν η ευσταχιανή σάλπιγγα λειτουργεί κανονικά, τότε μετά από επιστροφή πίεσης στα φυσιολογικά επίπεδα, το τύμπανο μετακινείται στην ουδέτερη θέση και η αίσθηση πίεσης στα αυτιά υποχωρεί.

Το τύμπανο διογκώνεται προς τα έξω όταν η εξωτερική πίεση είναι μικρότερη από την πίεση στον χώρο του μέσου ωτός (αυτό συνήθως γίνεται όταν ένα αεροπλάνο απογειώνεται ή όταν οδηγείτε σε ένα ψηλό βουνό). Αυτή η κατάσταση είναι αντίστροφη από εκείνη που αναφέραμε παραπάνω. Η διόγκωση τυμπάνου προκαλεί την αίσθηση βουλωμένου, φραγμένου αυτιού.

Κανονικά, σε κάθε μια από τις περιπτώσεις, η διαφορά πίεσης θα ομαλοποιηθεί και το τύμπανο θα επιστρέψει στην κανονική θέση. Εάν η διαφορά πίεσης είναι σοβαρή, ο τυμπανικός υμένας μπορεί να διογκωθεί σε επικίνδυνο βαθμό και τελικά να γίνει ρήξη, μια κατάσταση γνωστή και ως διάτρηση τύμπανου. Τα άτομα που πάσχουν κυρίως από την αρνητική πίεση βρίσκονται σε κίνδυνο ανάπτυξης υγρού στο μέσο αυτί, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε λοιμώξεις του μέσου ωτός (μέση ωτίτιδα – εκκριτική ωτίτιδα) και απώλεια ακοής.

Τι μπορεί να προκαλεί την δυσλειτουργία ευσταχιανής σάλπιγγας;

Τα αίτια που μπορούν να οδηγήσουν στην απόφραξη και στην δυσλειτουργία της ευσταχιανής σάλπιγγας είναι:

• Υπερτροφία ρινικών κόγχων
• Καλοήθης ή κακοήθης εξεργασίες στον ρινοφάρυγγα
• Υπερτροφία αδενοειδών εκβλαστήσεων
• Σκολίωση ρινικού διαφράγματος
• Ρινίτιδα 

Γι’ αυτό σε ασθενείς με επίμονη δυσλειτουργία ευσταχιανής σάλπιγγας πρέπει να υποβάλλονται στη βασική εξέταση η οποία είναι η ενδοσκόπηση ρινός και φάρυγγα για απόκλεισμό καρκίνου ρινοφάρυγγα.

Με την ενδοσκόπηση μπορούμε να αξιολογήσουμε αυτά τα προβλήματα. Πολύ συχνά η ευσταχιανή σάλπιγγα δεν ανοίγει σωστά λόγω φλεγμονωδών καταστάσεων (χρόνια ιγμορίτιδα), ειδικών αλλεργιών (αλλεργική ρινίτιδα), με αποτέλεσμα την παρουσία επίμονης φλεγμονής και οιδήματος. Αυτή η κατάσταση είναι γνωστή ως δυσλειτουργία της ευσταχιανούς σάλπιγγας.

Σε μερικά άτομα η ευσταχιανή σάλπιγγα είναι εκ γενετής πολύ στενότερη από το φυσιολογικό μέγεθος. Αυτό οφείλεται κυρίως σε γενετικούς λόγους ή και στην άσκηση πίεσης που δέχεται το βρέφος στο κεφάλι κατά τη γέννα. Αποτέλεσμα αυτού είναι η συσσώρευση μεγάλης ποσότητας βλέννας στο μέσο αυτί, κάτι το οποίο μπορεί να προκαλέσει απώλεια της ακοής έως ένα βαθμό. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται εκκριτική ωτίτιδα (Link).

Εάν η ευσταχιανή σάλπιγγα παραμένει ανοιχτή, ποια είναι η πρόληψη δυσλειτουργίας της ευσταχιανούς σάλπιγγας;

Χαίνουσα ευσταχιανή σάλπιγγα ή Τυμπανοπνευμονία (Patulous Eustachian Tube) είναι το όνομα που δόθηκε σε μια σπάνια φυσική διαταραχή, κατά την οποία η ευσταχιανή σάλπιγγα (Eustachian tube) αντί να παραμένει κλειστή (η κανονική της κατάσταση) παραμένει πάντοτε ανοικτή. Τα προβλήματα που σχετίζονται με την αποτυχία της ευσταχιανούς σάλπιγγας να ανοίξει προκαλούν αυτοφωνία,  αίσθηση κατά τη μάσηση σαν κρακ, σε σπάνιες περιπτώσεις και ζάλη. Το αποτέλεσμα της διαταραχής αυτής είναι κάποιες λειτουργίες του ασθενούς όπως αναπνοή, ομιλία, κατάποση να δημιουργούν δόνηση στο τύμπανο του αυτιού δημιουργώντας μια ηχώ.
Αυτή τη κατάσταση προκαλεί διάφορες διαταραχές. 

Οι ασθενείς με μόνιμη ανοιχτή ευσταχιανή σάλπιγγα υποφέρουν από αυτά τα συμπτώματα στη ζωή τους και δυστυχώς για τους πάσχοντες δεν υπάρχει θεραπεία που να λειτουργεί καλά σε αντίθεση με την δυσλειτουργία ευσταχιανής σάλπιγγας. Η μόνη λύση στην σημερινή εποχή είναι μια ελάχιστα επεμβατική ενδοσκοπική τοποθέτηση ενός μικροσκοπικού μοσχεύματος (χόνδρου) στην ευσταχιανή σάλπιγγα για την βελτίωση λειτουργίας της ευσταχιανής σάλπιγγας.

Θεραπεία:

Η θεραπεία πάντα εξαρτάται από το αίτιο που την έχει προκαλέσει. Αν το πρόβλημα οφείλεται σε υπερτροφία των αδενοειδών εκβλαστήσεων (κρεατάκια), η αντιμετώπιση είναι συνήθως χειρουργική - αδενοτομή. 

Αν το πρόβλημα οφείλεται σε δυσλειτουργία της ευσταχιανούς σάλπιγγας, ακολουθείται η θεραπεία με στεροειδή και αντι-ισταμινικά ρινικά σπρέι για περίπου 3-4 εβδομάδες.
Σε όλο το χρονικό διάστημα της θεραπείας πρέπει να προσπαθείτε να κάνετε βίαιες εκπνοές με κλειστή τη μύτη και το στόμα (15-20 φορές την ημέρα) και επίσης αμέσως μετά την χρήση του ρινικού σπρέι. Το χασμουρητό και η κατάποση δεν βοηθούν τόσο καλά.

Γιατί στο αυτί μου μερικές φορές ακούω τρίξιμο ή θορύβους;

Βύσμα κυψελίδας (Link) ή ακόμα και ένα κομμάτι από τρίχες μπορεί να βρίσκεται στην κορυφή του τυμπάνου και όταν ο τυμπανικός υμένας δονείται, μπορεί να προκαλέσει αίσθημα τριβής /θόρυβο. Η θεραπεία σε αρχικό στάδιο περιλαμβάνει την αφαίρεση ξένου σώματος εξωτερικά του ακουστικού πόρου.

Η δυσλειτουργία ευσταχιανής σάλπιγγας μπορεί επίσης να προκαλέσει τρίξιμο/θορύβους. Η ευσταχιανή σάλπιγγα περιέχει βλεννογόνο που παράγει βλέννα. Μερικές φορές η επιφάνεια μπορεί να γίνει κολλώδες από την φλεγμονή και έτσι οποιαδήποτε κίνηση μπορεί να προκαλέσει τρίξιμο ή θορύβους. Η θεραπεία σε αυτήν την περίπτωση περιλαμβάνει στεροειδή ρινικών ψεκασμών για μια περίοδο περίπου 6 εβδομάδων.

Δυσλειτουργία κροταφογναθικής άρθρωσης ή κροταφογναθικό σύνδρομο μπορεί να προκαλέσει θορύβους που φαίνεται σαν να προέρχονται από το αυτί. Η κροταφογναθική άρθρωση βρίσκεται ακριβώς μπροστά από το αυτί και μπορεί να αντικρούσει τους εξωτερικούς θορύβους και να προκαλέσει "ηχώ" μέσα στο αυτί. 

Η τελευταία πιθανή αιτία θορύβων είναι οι σπασμοί των μυών που βρίσκονται μέσα στο αυτί (μυς του αναβολέα ή τείνοντος το τύμπανο μυ). Συνήθως ο θόρυβος περιγράφεται ως "κλικ" και δεν είναι ρυθμικός. Επαναλαμβάνεται με τυχαίο τρόπο περίπου 1-2 φορές το δευτερόλεπτο. Η διαταραχή αυτή είναι παρόμοια με συσπάσεις των ματιών (βλεφαρόσπασμος) που παρουσιάζονται σε μερικά άτομα. Δυστυχώς η μόνη θεραπεία σε αυτή την περίπτωση είναι η χειρουργική επέμβαση. 

Σύγχρονες θεραπείες δυσλειτουργίας της ευσταχιανής σάλπιγγας :

Μια αρκετά καινούργια ενδοσκοπική θεραπεία ονομάζεται διαστολή της ευσταχιανής με μπαλόνι και χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της δυσλειτουργίας της ευσταχιανούς σάλπιγγας. 

Στην ουσία, με την ενδοσκοπική μέθοδο ανευρίσκεται η είσοδος στην ευσταχιανή σάλπιγγα και εισάγεται το ειδικό μπαλόνι το οποίο στη συνέχεια φουσκώνει. Με αυτόν τον τρόπο διευρύνεται η ευσταχιανή σάλπιγγα με αποτέλεσμα να παρουσιάζει φυσιολογική λειτουργία. Στο τέλος το μπαλόνι ξεφουσκώνει και αφαιρείται.

Άλλες αιτίες που προκαλούν αίσθηση πληρότητας στο αυτί:

• Κοχλιακός ύδρωπας 
• Νόσος και Σύνδρομο Meniere
• Αιφνίδια απώλεια ακοής (Οξεία κώφωση)
• Βύσμα κυψελίδας 
• Ορώδης μέση ωτίτιδα
• Μεγάλη διάτρηση τυμπανικού υμένα 
• Δυσλειτουργία κροταφογναθικής άρθρωσης
• Ακουστικό νευρίνωμα
• Σοβαρή λαρυγγοφαρυγγική παλινδρόμηση

Παραπάνω σας αναφέρουμε πως παρόμοια συμπτώματα  μπορούν να προκαλούνται και από άλλες παθήσεις γι' αυτό ο κάθε ασθενής με συμπτώματα πληρότητας στο αυτί και μείωση της ακοής πρέπει να υποβάλλεται σε πλήρη ΩΡΛ εξέταση (ιστορικό, ενδοσκόπηση, ακοόγραμμα, τυμπανόγραμμα κτλ) για την σωστή διάγνωση και θεραπεία. Σε ορισμένους ασθενείς, μπορεί να ζητηθεί με μια ABR και/ή ακόμη και μια μαγνητική τομογραφία του εγκεφάλου.