Υποσμία
Ως υποσμία (το αίσθημα δεν μυρίζω καλά) ορίζεται η γενικά μειωμένη αίσθηση της όσφρησης. Η αίσθηση της όσφρησης είναι βασική και πρωταρχικής σημασίας για τον άνθρωπο διότι μέσω αυτής συλλέγουμε πολύτιμες πληροφορίες απο το περιβάλλον μας. Οι διαταραχές της όσφρησης επιφέρουν σημαντική αναπηρία και προκαλούν πτωχή ποιότητα ζωής. Η αιτιολογία τους συχνά παραμένει ασαφής και ενώ ο ασθενής υποβάλλεται σε πλήρη νευροακτινολογική αξιολόγηση αυτή παρέχει λίγες πληροφορίες για την υποκείμενη παθολογία.
Οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη οσφρητική ικανότητα απο τους άντρες. Η ικανότητα της όσφρησης μειώνεται με την πάροδο της ηλικίας επηρεάζοντας την ποιότητα ζωής των αρρώστων αλλά και την καλή διατροφή τους. Το κάπνισμα επιφέρει ήπια αλλά αξιοσημείωτη μείωση της οσφρητικής λειτουργίας που σχετίζεται με το βαθμό κατανάλωσης τσιγάρων. Η υποσμία μπορεί να συνοδεύεται απο μείωση και της γεύσης.
Εάν υπάρχει οξεία υποσμία (ο ασθενής δεν μυρίζει καλά) πολλές φορές είναι αναστρέψιμη με την σωστή θεραπεία για αυτό θα πρέπει να επισκεφθείτε τον ΩΡΛ ιατρό σας εάν αισθανθείτε αιφνίδια απώλεια όσφρησης ή να κλείσετε σε εμάς ένα ραντεβού. Σε άλλες περιπτώσεις η αιφνίδια απώλεια όσφρησης μπορεί να αποτελεί την πρώτη ένδειξη μια σοβαρής πάθησης.
Σε τι μπορεί να οφείλεται η υποσμία και σε ποιές περιπτώσεις πρέπει να επισκεφθείτε τον ΩΡΛ ιατρό σας;
Διαταραχές της όσφρησης προκαλούνται απο καταστάσεις που αποκλείουν επαφή της οσμής με το ασφρητικό νευροεπιθήλιο, τραυματισμό της περιοχής των οσφρητικών υποδοχέων ή καταστροφή της κεντρικής οσφρητικής οδού. Το ιστορικό της νόσου παρέχει σημαντικά στοιχεία για τον καθορισμό του αιτίου. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων η απώλεια όσφρησης οφείλεται σε παθήσεις ρινός και παραρρινικών κόλπων, λοιμώξεις του ανώτερου αεραγωγού ή κρανιοπροσωπική κάκωση.
Τα συχνότερα αίτια είναι τα εξής:
Παθήσεις ρινός και παραρρινικών κόλπων
- Ρινικοί πολύποδες
- Αλλεργική ρινίτιδα
- Φαρμακευτική ρινίτιδα
- Αγγειοκινητική ρινίτιδα
- Χρόνια φλεγμονώδης ρινίτιδα
- Σκολίωση ρινικού διαφράγματος
- Ξένο σώμα ρινός
- Υπερτροφία αδενοειδών εκβλαστήσεων (κρεατάκια)
- Ατροφική ρινίτιδα
- Καλόηθεις όγκοι ρινός
- Κακόηθεις όγκοι ρινός
Λοιμώξεις ανώτερου αεραγωγού
- Βακτηριακή ρινοκολπίτιδα
- Μυκητιασική ρινοκολπίτιδα
- Μετά απο ιογενή λοίμωξη του ανώτερου αεραγωγού
Άλλα σπανιότερα αίτια
- Ενδοκρινικά-μεταβολικά νοσήματα (σακχαρώδης διαβήτης, υποθυρεοειδισμός, ανεπάρκεια βιταμινών, κίρρωση ήπατος, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια κ.α)
- Νευρολογικά νοσήματα (ογκοι Κ.Ν.Σ, πολλαπλή σκλήρυνση, επιληψία)
- Φάρμακα
- Αλκοολισμός
- Ακτινοθεραπεία
Διάγνωση Υποσμίας
Η διάγνωση της υποσμίας περιλαμβάνει τα εξής :
- Ιστορικό
- Κλινική εξέταση
- Εργαστηριακό έλεγχο
- Απεικονιστικό έλεγχο
- Οσφρητικές δοκιμασίες
Ιστορικό
Πρωταρχικό και βασικότερο στοιχείο στην αξιολόγηση ενός ασθενή με διαταραχή όσφρησης είναι η λήψη πλήρους ιατρικού ιστορικού. Περιλαμβάνει δημογραφικά στοιχεία, διατροφικές συνήθειες, χρόνιες παθήσεις, φαρμακευτική αγωγή, ορμονικό προφίλ και ρινικων συμπτωμάτων. Επιπλέον συλλέγονται πληροφορίες σχετικά με τις συνήθειες του ασθενή (κάπνισμα) και τη χρήση ουσιών όπως η κοκαϊνη.
Κλινική εξέταση
Η πλήρης κλινική εξέταση περιλαμβάνει έλεγχο ώτων, ανώτερου αεραγωγού, κεφαλής και τραχήλου. Η νευρολογική εξέταση δίνει έμφαση στη λειτουργία των κρανιακών νεύρων και της παρεγκεφαλίδας. Η εξέταση της ρινός θα πρέπει να περιλαμβάνει πρόσθια ρινοσκόπηση και ρινική ενδοσκόπηση. Η αναζήτηση ορώδους ωτίτιδας κατα την εξέταση των ώτων μπορεί να καταδυκνύει την ύπαρξη όγκου ρινοφάρυγγα ή φλεγμονής. Εξίσου σημαντική είναι η ψηλάφηση για μάζες τραχήλου ή θυρεοειδούς.
Εργαστηριακός έλεγχος
Οι εργαστηριακές εξετάσεις εξαρτώνται απο τα ευρήματα του ιστορικού και της κλινικής εξέτασης. Περιλαμβάνουν τα εξής:
- Δοκιμασίες αξιολόγησης αλλεργίας (ολική IgE, ειδική IgE)
- Έλεγχο για λοίμωξη, σακχαρώδη διαβήτη, νόσους θυρεοειδή, ήπατος ή νεφρών
- Έλεγχο για διατροφικές ανεπάρκειες ή κακοήθειες
Απεικονιστικός έλεγχος
Η αξονική τομογραφία είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στην αξιολόγηση των παραρρινικών κόλπων, της βάσης κρανίου και της οσφρητικής σχισμής. Παρέχει ακριβείς πληροφορίες τόσο για οστικές δομές όσο και για την ανατομία των μαλακών ιστών και αποκαλύπτει την παρουσία υποκείμενης φλεγμονώδης νόσου. Η λειτουργική μαγνιτική τομογραφία (MRI) συμβάλλει στην καταγραφή της εγκεφαλικής δραστηριότητας που προκαλείται απο κάποιο οσφρητικό ερέθισμα. Επιπλέον, με την χρηση PET έχει παρατηρηθεί αύξηση της εγκεφαλικής ροής στο πυραμοειδή φλοιό και στο δεξί μετωπιαίο φλοιό φυσιολογικών ατόμων.
Οσφρητικές δοκιμασίες
Οι οσφρητικές δοκιμασίες περιλαμβάνουν αναγνώριση συγκεκριμένων οσμών, έλεγχο οδού όσφρησης ή και τα δύο. Ο ποσοτικός έλεγχος της όσφρησης είναι αναγκαίος για την αξιολόγηση του συμπτώματος που αιτιάται ο ασθενής, τον χαρακτηρισμό της φύσης και της βαρύτητας του προβλήματος καθώς και την καταγραφή και σύγκριση με οποιαδήποτε μελλοντική μεταβολή. Ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο κλινικό τέστ που χρησιμοποιούμε στο ιατρείο μας αποτελείται απο 12 οσμές που παρουσιάζονται με τη μέθοδο ξυσίματος και όσφρησης και είναι υποχρεωτικής απάντησης. Το συνολικό αποτέλεσμα του ασθενή συγκρίνεται με τις τιμές φυσιολογικών ατόμων αντίστοιχου φύλλου και ηλικίας.
Άλλα εμπορικώς διαθέσιμα οσφρητικά test είναι το UPSIT, το Pocket Smell Test με τρείς οσμές, το Brief Smell Identification Test και ένα τέστ ουδού της όσφρησης με συμπιεζόμενα φιαλίδια (squeeze bottle test)
Τα τελευταία χρόνια έχουν χρησιμοποιηθεί προκλητά δυναμικά απο οσφρητικά ερεθίσματα σε μελέτες τόσο υγιών όσο και ασθενών. Η βιοψία οσφρητικού επιθηλίου και η μελέτη με τεχνικές ανοσοϊστοχημείας μπορεί να βοηθήσει στην κατανοήση της οσφρητικής λειτουργίας.
Θεραπεία
Οι διαταραχές όσφρησης αντιμετωπίζονται αποτελεσματικότερα όταν το αίτιο είναι μία κατάσταση αναστρέψιμη, όπως ρινίτιδα, ρινικοί πολύποδες, και μηχανική απόφραξη. Η συστηματική ή ενδορρινική χορήγηση κορτικοστεροειδών μπορεί να είναι ωφέλιμη. Σε ασθενείς με χρόνια ρινοκολπίτιδα, με ή χωρίς πολύποδες που δεν αντιμετώπιζεται επιτυχώς με φαρμακευτική αγωγή, έχει θέση η ενδοσκοπική χειρουργική ρινός και παραρρινίων που μπορεί να άρει μηχανικά κολλήματα και να μειώσει την τοπική φλεγμονή.
Η ανοσμία και η υποσμία που αποδίδωνται σε λοίμωξη του ανώτερου αεραγωγού μπορεί να εμφανίσει βελτίωση με τη πάροδο του χρόνου χωρίς τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες το άλφα-λιποικό οξύ και το N-μέθυλ-D-ασπαρτικό οξύ (NMDA) ανταγωνιστής καροβερίνης έχουν ικανοποιητικά αποτελέσματα της απώλειας όσφρησης μετά απο λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού
